德顿语(语言)
德顿语是东帝汶的官方语言,使用人口约70多万,属于南岛语系。东帝汶在历史上曾是葡萄牙的殖民地,因此德顿语中有相当多的葡萄牙语借词。
基本介绍
- 中文名:德顿语
- 外文名:Tetun
- 所属:东帝汶的官方语言
- 使用人口:70多万
- 语系:南岛语系
- 字母:25个
- 借记:葡萄牙语
25个字母
德顿语字母表中包含25个字母,没有c、q、y,但有ll和ñ两个字母。德顿语的发音比较简单,字母发音基本和葡语、西语相同,但需要注意的是ll的发音不和西语同,它有两种发音[ill]和[ll],如toalla读音可以是[to-a-il-la]也可以是[to-al-la];字母ñ有两种发音:西班牙语的ñ或英语的n,不过多数人发成后者。德顿语的重音一般在倒数第二个音节。德顿语尚无统一的拼写,因而在阅读标誌牌、选单、报纸时可发现一个词有不同的拼写形式。
德顿语字母表
A a | B b | D d | E e | F f | G g | H h |
I i | J j | K k | L l | Ll ll | M m | N n |
Ñ ñ | O o | P p | R r | S s | T t | U u |
V v | W w | X x | Z z |
语法
一、名词
德顿语的名词没有形态变化。
名词后添加单词 sira即构成複数。如karreta sira 车辆(vehicles),labarik sira 孩子们(children),belun sira 朋友们(friends)
名词后加单词 ida构成名词的不定指型如:karreta ida 一辆车,saburaka ida 一个橘子
名词后加-nia构成属格:mestre-nia uma 老师的家,labarik-nia kadernu 孩子的练习本
二、形容词
德顿语的形容词放在被修饰语之后,如:labarik ki’ik 小孩儿,uma boot 大房子
形容词的比较级:在形容词的后面加单词 liu,如:ki’ik liu 较小,boot liu 较大
最高级:在形容词后面加短语 liu hotu,如:ki’ik liu hotu 最小,boot liu hotu 最大
表示“和......一样……”:在形容词后加单词 hanesan,如 boot hanesan nia 和他的一样大
三、动词
1.德顿语的动词没有任何形态变化,连表示时态的词也没有。要确定动词表示的时间需通过上下文来确定。
如Ha’u ba’,没有上下文的话这个句子可以理解成“我去了、我要去、我正在去”等等。
2.助动词
德顿语中可添加一些助动词来区分时态或添加某种语气
1) sei:将要(will)
Ha’u sei fo ne’e ba Ita. 我要把它给你。
2) atu:打算
Nia atu halo kafe’. 我打算煮咖啡。
3) ba:将要(be going to)
Nia ba haree sinema. 我要去看电影。
4) ona:已经 (have/has),放在动词后面
Ha’u haree ona sinema ne’e. 我已经开过那部电影了。
如要强调可在one前加 tiha,上面那句可以改成:Ha’u haree tihu ona sinema ne’e.
5) bele:能,会
Ha’u bele ko’alia lia-tetum. 我会说德顿语。
Ha’u la bele halo. 我不会做。
6)tenke:必须
Ita tenke ba. 你必须去。
四、数词
1~10:ida,rua,tolu,haat,lima,neen,hitu,ualu,sia,sanulu
20,30,40~90:在2~9后加nulu:ruanulu 20,tolunulu 30,haatnulu 40
100,200,300~900:在1~9前加atus:atus ida 100, atus rua 200,atus tolu 300
1000,2000,3000~10000:在1~10前加rihun:rihun ida 1000,rihun rua 2000,rihun sanulu 10000
10000也可以说tokon或millaun
11~99:十位数+resin+1~9:tolunulu-resin-ida 31,ruanulu-resin-hitu 27
101~999:atus rua-ida 201,atus rua-sanulu 210,atus tolu-sanulu-resin-ida 311
1000以上:rihun sia-atus sia-sianulu-resin-sia 9999
五、人称代词
ha’u 我
o’ 你(对小孩或十多岁的人)
ita 你(对成年人)
ita boot您
nia他/她/它
ami 我们(听者除外)
ita 我们(包括听者)
imi 你们
sira他们/她们/它们
德顿语日常用语
英语 | 德顿语 |
---|---|
Welcome | Ksolok Bodik Mai |
Hello | Halo, Ola, Oi |
How are you? I'm fine, thanks, and you? | Diak ka lai? |
Hau diak. | |
Long time no see | Kleur ona la hetan ita |
What's your name? My name is ... | Ita nia naran saida? |
Ha'u nia naran .... | |
Where are you from? I'm from ... | Ita mai husi rai ida ne'ebe? |
Hau mai husi rai ... | |
Pleased to meet you | Laran kontenti tebes atu hasoru malu ho ita |
Good morning | Bondia |
Good afternoon | Botarde |
Good evening/night | Bonoite |
Goodbye | Hau ba lai; Adeus |
Good luck | Sorti diak |
Have a nice day | Sorte diak ba loron ohin |
Bon appetit | Serbida |
Bon voyage | Lao didiak |
I don't understand | Hau la comprende |
Please speak more slowly | Favor ida koalia neneik ituan |
Please say that again | Favor ida bele dehan fali |
Please write it down | Favor ida hakerek |
Do you speak Tetum? Yes, a little | Ita hatene koalia lian Tetum? |
Sim, ituan | |
How do you say ... in Tetum? | ... iha tetum dehan saida? |
Excuse me | Kolisensa |
How much is this? | Ida ne'e folin hira? |
Sorry | Deskulpa! |
Please | Favór ida |
Thank you Not at all | Obrigadu |
La iha buat ida | |
Where's the toilet? | Sintina iha ne'ebe? |
This gentleman/lady will pay for everything | Senhor |
Would you like to dance with me? | Ita hakarak dansa ho hau |
I love you | Hau hadomi O |
Get well soon | Diak lalais |
Leave me alone! | Sai tiha husi ne'e! |
Help! Fire! Stop! | Ajuda! Ahi! Para! |
Call the police! | Bolu polisia! |
Merry Christmas and Happy New Year | Ksolok loron natal nian no Boas entradas! |
Happy Easter | Feliz Paskua |
Happy Birthday | Ksolok Loron Tinan Nian |
One language is never enough | Lian ida deit la to'o |